Наровагийн зургаан номын хөтөлбөр

Гїнзгий мєр Наровын зургаан номын хєтєлбєрийн зэрэг



Гурван итгэмж тєгс нэмээгдэх оршвой






Орчуулагчийн їг






Гэтэлгэгч Богд Зонховын зохиосон Наровын зургаан номын хєтєлбєрийн зэрэг нь Загарсамбар хийгээд Хээбазарын ерийн тєгсгєлийн зэргийг хамгийн гїнзгий оновчтой тайлбарласан охь дээдийн номлол билээ.


Наровын зургаан ном нь Зандалийн гал бадруулах, Илбийн бие хийгээд Гэгээн гэрэл бясалгах, Егїїтгэл, Балгадад орохуй, Зуурдын увдис лугаа зургаа болно.


Зандалийн гал бадруулах нь : Хїйсний хувилган хїрдний тєвд богино А їсгээр бэлгэдсэн Амь батлагч хийг халуун илчийн чанартайгаар хєєрєгдєн Авдуди судлын хєндийгєєр оройн Их амгалангийн хїрдэнд хїртэл одуулах бясалгал бєгєєд Гэгээн гэрлийг илт болгох аргын йог мєн.


Илбийн бие нь : Тєгсгєлийн зэргийн їед эгшиг , гийгїїлэгч їсэг хийгээд нар, сар тэргїїтнээр бэлгэдсэн утга цагаан , улаан бодь сэтгэл хийгээд хий їйлт болсны хїчээр дєрвєн хоосон ургасны хойно бїдїїн биеийн дотор орших хий сэтгэл тєдийгєєс маш нарийн Илбийн бие бїтэх мєн.


Гэгээн гэрэл нь : Илбийн бие тэр бээр Гэгээн гэрэлд орвоос маш нарийн хий нь цувиралт їгїй хий болж , дїрст лагшинг бїтээхийн чухал авахуй хийгээд тїїн лугаа нэгэн мєн чанарт маш нарийн сэтгэл нь цувиралт їгїй сэтгэл болж, номын биеийг бїтээхийн чухал авахуйг їйлдээд , хоёр биеийн язгуур адилын шалтгаан дор тэгш агуулахыг гагцад хуйлруулан тэтгэснээр маш нарийн мэдэгдэхїїний тїйтгэрийг тэвчих мєн.


Егїїтгэл нь : Тийн мэдэхїй буюу сїнсээ оройгоор гарган арилсан оронд юїлэх мєн.


Балгадад орохуй нь : Сїнсээ бусдын амьгїй болсон цогцсонд юїлэх мєн.


Зуурдын увдис нь : Їхсэний дараа дахин тєрєл авахын завсарт ирэх зуурдыг бясалгалаар урвуулан тєгс жаргалангийн биед босох болой.


Наровын зургаан номыг бясалгагч йогчин бээр тарнийн санваарыг ёсчлонгоор сахиж, ам тангаргаа ариунаар хадгалаад, ерєєлийн талбиваас дээд нь нэгэн насаар бурхан болох хийгээд дунд нь зуурдаар бурхан болох ба адаглаваас арван зургаан тєрлийн дотор бурхан болно хэмээжээ.


Цогт Нарова, Гэтэлгэгч Богд Зонхов нарын адистид хийгээд шид бїтээлийн хурыг буулгагч ядам Загарсамбар, Хээбазарын хїч чадал ба гай зэтгэрээс зайлуулагч дагинас, номны сахиусны ач авралаар амьтны тусын тулд бурхан бїтэх болтугай


Сарва мангалам






Гэтэлгэгч дээд Очирдар лугаа ялгал їгїй нугуудын єлмийн лянхуа дор их бишрэлээр мєргємїй.


Лагшин, зарлиг, таалал, рид хувилгаан , бїхнээ одохуй


Юун хїссэн, їїсгэл, эрдмийн эрх баялаг лугаа


Найман эрх баялаг тєгєлдєр Очирдар эрхэтийн


Мєн чанарт Цог тєгєлдєр Ламын єлмий дор сєгдмїй.


Маш гїнзгий дандрын аймгийн оньсыг хураасан


Бїтээлийн эрхэт Дэлова, Нарова нараас


Зэрэгчлэнгээр дамжсан Наровын Зургаан ном хэмээн


Яруу алдар нь зїг бїхэнд сайтар тїгсэн


Мєр тїїнээ шамдваас хувь тєгєлдєр гачаалшгїйг


Тийн удирдагчийн єндєр хутаг дор залруулагч


Язгуур їндсэн баригчийн зарлигаар шамдлаар


Дахин дахин сануулсан тїїнийг эдїгээ номлосугай.






Энэ дор гїнзгий мєр Наровын Зургаан ном хэмээн бїхнээ алдаршсан увдисыг номлохуй дор хоёр :


1. Алинд шїтэж мєрийг бясалгахын урьд одуулахуй


2. Тїїнд шїтэж , мєрийг ямар мэт бясалгахуй






Анхдугаар дор хоёр:


1. Анхдугаар урьд одуулахуй


2. Нийт бус Ханьцашгїй хєлгєний урьд одуулахуй


Анхдугаар дор хоёр:


1. Нийтийн мєр дор суралцах нь ёс їїн дор ч хэрэгтэйг їзїїлэх


2. Мєр тїїгээр оюунаа судлахын зэрэг болой.






Анхдугаар нь :






Мєр їїн дор чанд хязгарт хїрсэн хєлгєн хийгээд тарнийн хєлгєн хоёрын нийтийн мєрийг судлахын зэрэгнугууд магад хэрэгтэй бєгєєд Марва ламын дандарын номлолын журам баригч Огва лам тэргїїтнїїд “Хоёр тэмдэгт” –ээс


“Эхлээд сэлбэхийн санваар єгєн їйлд” хэмээвээс “Тїїний хойноос тєвийг їзїїл” хэмээх хїртэлхээр хоёр хєлгєний нийтийн суртахууныг їзїїлсэнд номлосон дор, тэг нь дандрын утган дор ч їзэгдэхийн тулд хийгээд Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч:


“Зуурдын хавцлаас гэтэлгэгч увдисаар хєтлєгдєхийг хїсвээс эхлээд аврал одуулахуй хийгээд хїсэхїй, орохуй бодь сэтгэлийг їїсгэхїй дор ороод, тэр цагт ч: “ Жалганы ирмэгээр явагч холбоотой хайнаг хавцалд унах хэмээсэн ямарчлан, сахилгїй амлан авахын тєдий їйлдвээс багш, шавь хоёр хавцалд унах.Нэжгээд тус эрдмийг їзэхийн тєдийхєн оршвоос ч жалганы ирмэгээр явагч дор зарлиглаж, хойно Гэтэлгэгч эх адистид зохиож увдислаад, зуурдын хавцлаас гэтэлгэх нь увдис їїний тэмдгийн зїйл мєний тулд хийгээд хєтлєгдєхийн ёс тэр нь ч бїгдийн нийт мєний тулд болой.


Ялангуяа Номын богд Гамбова нь “Дєрвєн номын тайлбар” –аас гарсан мэтээр гурван тєрєлхтний мєрийн зэргээр їндсээ судлахыг урьдаар одуулж зохиосон мєн.


Тйимээс Богд Пагма дїв тэргїїтэн заримуудын Зургаан номын хєтєлбєр бичигт нийтийн мєрийн хєтєлбєрийн ёс эс їзэгдэх нь шавийн чуулганд хєтєлбєрийг мєрийн зэрэгчлэнгээр хєтєлсний хойноос увдис їїнийг єгєхийн ёсонд їзэгдэхийн тулд басхїї Гамбовын зохиосон хєтєлбєр бичигт байдагчлан:


“Нийтийн мєрийг урьдаар хєтлєх нь маш их оньстой дор баригтун.Тэр мэт їйлдвээс алагчаалт мєрєєр одолгїй, судар дандар хоёулангийн мєрийн оньсыг тєгсгєх хєтєлбєрийн ёсон мєн” тул энэхїї ёсны их ялгамжаат ном нэг буй дор тэр мэт мэдлэгийг агуулах хэрэгтэй.






Хоёрдугаар ( мєр тїїгээр оюунаа судлахын зэрэг) нь :






Тийм бєгєєс хоёр хєлгєний нийтийн мєр ямар мэт хэмээвээс Их Адишагийн увдиснаас гарсан мэтээр їйлдэх буюу эхлээд их хєлгєний буяны садан бэлгэ чанар тєгссєн нэгийг санал хийгээд барилдлагаар шїтэхийг ёсчлонгоор їйлдэх болой.


Тэр бээр чєлєє учрал их хэрэгтэй хийгээд олдохдоо бэрхийн ёсыг їзїїлж, оюун судлагч дор чєлєє учралт шїтээний шмийг авахын их хїсэл тєрїїлэх бєгєєс ч, шимийг авахын дээд нь их хєлгєнд орох мєн.Тїїнд орохын їїд нь бодь сэтгэл мєн.


Їнэнхїї бодь сэтгэл їндсэнд байваас их хєлгєн нь засдаг бус болох дор, хэрвээ тэр їгийн тєдий байваас их хєлгєн нь ч їгийн тєдий болж одохын тулд.


Тиймээс билэг оюунтан бээр бодь сэтгэлийн їл зохилдох зїгийг зэргээр арилгаж, бэлгэ чанартайгаар їїсгэгтїн.


Тїїний тулд ч эхлээд энэ насыг оюунаар эс буцааваас их , бага хєлгєн алины ч мєр дор тотгор тул энэ насанд удтал їл суун, їхэхийг дурдах хийгэд їхсэний хойно муу заяанд тэнэхийн ёсыг санаж , энэ насыг оюунаар буцаагтун.


Тэндээс хойт насны хотол чуулган дор хурьцахын оюуныг ч орчлон бїгдээрэнгийн гэм эргїїг сайтар санахуйгаар буцааж, сэтгэлийг нирваанд зїглїїлэн їйлдэгтїн.


Тїїний дараа єєрєє ганцаар амарлихын сэтгэлийг буцаахын тулд асрахуй нигїїлсэхїйн ёзоорт бодь сэтгэлийг єнєд судлан , засдаг бус бодийн сэтгэлийг судлагтун.


Тэндээс бодисадын явдал нугуудыг мэдэхїй дор суралцахыг хїсэхїйг їїсгэж , бодисадын явдлын їїргийг їїрэн чадах бєгєєс бодисадын санварыг авч, тїїний суртахуун зургаан барамид дор суралцахын ер хийгээд ялангуяа даяаны мєн чанар Амарлин оршихуйгаар сэтгэлийг їйлт болгон їйлдэх хийгээд билгийн чанар нм нугуудыг илбэ хийгээд огторгуй мэт онохын Їлэмж їзэхїй дор суралцагтун.


Тэндээс очирт хєлгєний тангараг санваарын їїргийг їїрэн чадах бєгєєс “Багш тавьт”-ыг сонсож, ламыг шїтэхийн ёсыг судлах їйлдээд, тарни дор орогтун.


Нийтийн хєлгєний мєрийн зэрэг урьд номлосон эдгээрийг эс судалваас энэ насны суудал тасрахгїй тул номыг їйлдэхийн баттай хїсэл эс тєрмїй.Їнэнхїї сїсэг їгїйбєгєєс авралын орон дор оюунаас даатгах їл ирэн, їйл їр дор баттай магадлал эс олдох тул санваар алиныг ч нарийнаар їл сахихын бїдїїн номт болмуйяа.Орчлонгийн шуналыг чухам эс буцааваас нирвааныг чухалчлах нь мэдлэг тєдий болмуй. Асрахуй нигїїлсэхїйн ёзоорт хїсэхїй боль сэтгэл засдаг бусаар эс тєрвєєс их хєлгєн нэрийн тєдийд одмуй.Бодисадын явдал ер дор суралцахыг хїсэхїй хатуу эс гарваас орохуйн санваар чухам эс тєрмїй.Амарлин оршихуй хийгээд Їлэмж їзэхїйн ерийн мэдлэг зєв эс сууваас аар саар самади дор ч эндїїрээд, Би їгїй –н їзэл дор магадлал эс тєрєх тул тэдгээр дор одохыг їл хїсэх бєгєєс хоёр хєлгєний ерийн мєр дор суралцагтун.


Энэ нь Гэтэлгэгч Майдараас Асанга хийгээд Гэтэлгэгч Манзушираас Наганзана, Шивалха дор дамжсан гурван мєчир холилдсон увдис, очирт хєлгєн хийгээд чанд хязгаарт хїрсэн хєлгєн алины їїдээр оровч їйлдэх хэрэгтэй мєн дор Их Адиша бээр талсан болой.


Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч:


“Буян нїглийн їйлнээ


Шалтгаан їрийг эс санаваас


Муу заяаны зовлон тэсдэшгїй тул


Нарийнаас нарийн тийн боловсрол дор


Сэрэмж дурдлаар эзлэгдэхийг эр.


Хїслийн эрдмийг гэмд їл харан


Шуналыг дотроос эс буцааваас


Орчлонгийн гяндан гэтлэшгїй тул


Хамгийг илбэ дор мэдэхийн оюунаар


Бїхэн гарахуйн ерєндєгийг шїтэхийг эр


Зургаан зїйл амьтан эцэг, эх


Болсны ачийг эс хариулваас


Доод хєлгєнд тєєрєхийн гэм


Тиймээс их энэрэхїйгээр


Бодийн сэтгэл дор суралцахыг эр хэмээсэн хийгээд


Чєлєє їгїй наймаас айн айсаар би


Мєнх бус орчлонгийн гэм эргїїг бясалгалаа


Аврал чухаг дээд гуравоюунаа даатган


Їйл, шалигаан їрийн ном дор шамдлыг їйлдлээ.


Арга бодийн сэтгэлээр їндсээ судалснаар


Авъяас тїйтгэрийн їргэлжлэлийг тасаллаа.


Алин їзэгдлийг илбэ дор оносноор


Гурван муу заяанаас айхгїй боллоо би хэмээн зарлигласан мэт, нийтийн мєр тэдгээр дор баттай магадлалыг хэзээ гартал бясалгагтун.


Мєрийн бие огоот тєгссєн нэжгээд дор мэдлэг сайтар тогтоож анхааран авахуй нь мєрєєр тєгсгєн зорчихын суурийг бїрнээ байгуулсан мєн тул бусад лугаа адилгїй дор, нийтийн мєр дор суралцахын ёсыг бусдаас дэлгэрэнгїй номлон дууссан болой.


Хоёрдугаар( Нийтийн бус Ханьцашгїй хєлгєний урьд одуулахуй) дор хоёр:


1. Ерийн урьд одуулахуй


2. Ялангуяа урьд одуулахуй


Анхдугаар дор хоёр:


1. Авшигийг тєгсєєр олох хэрэгтэйг їзїїлэх


2. Тангараг нугуудыг сахих хэрэгтэйг їзїїлэх болой.


Анхдугаар нь :


Марва ламын дандарын аймгийн дамжлага баригч Мэйдон, Огдон тэргїїтний ёсноос ч нууц тарнийн хоёр мєрийн зэргийг бясалгахуй дор дєрвєн авшгийг тєгсєєр авах хэрэгтэйд таалаад, Гэтэлгэгч Миларайва бээр ч Гамбова лугаа уулзаж, мєр їїнийг хєтлєхийн урьдаар: “Чи авшиг олсон буюу” хэмээн асуусанд, Гамбова бээр “Сангарын шавь Мар –Юл Лодонгоос олсон болой” хэмээн єчсєний хойно хєтлєн зохиосон ба тїїнчлэн тїїнээс увдисыг гуйсан дор: “Бари лозвагаас авшиг авагтун” хэмээн олонта зарлиглаж суусан хийгээд Цогт Пагм дївийн зохионгуй дор урьдаар дєрвєн авшигийг тєгссєєр авахын ёсыг зохиосон байх тул басхїї Марвын ёс дор ч дандрын шїн ( гол) хийгээд увдис баригч урьдын ихэс лам нарын тааллаар дєрвєн авшиг огоот тєгссєнийг олох нэг магад хэрэгтэй.


Тїїнийг олон дандраас их шамдлаар зарлигласан бєгєєд “Маха мудрын дусал”-ын Хоёрдугаар бїлгээс :






Эхлээд алин шавь нар та


Авшиг нугуудыг нэгэнтээ ав


Тэр цагт их нууц номлолын


Савт магадтай болмуяа.


Авшиг їгїй дор шид їгїй


Элсийг шахавч тос їгїй мэт


Хэн дандрийн лїнгийн омгоор


Авшиг їгїйеэ номлогч


Багш, шавь їхээд даруйд


Шидийг оловч тамд одмуй.


Тиймээс хамаг шамдлаар


Ламаас авшигийн утгыг асуу хэмээсэн хийгээд


“Очирын эрхи” –ний Хоёрдугаар бїлгээс ч


Авшиг авах нь гол бєгєєд


Хамаг шид насад оршмуй


Би ямарчлан утгыг номлосугай


Тиймээс эхлээд сайтар сонсогтун.


Эхлээд хэзээ шавь бээр


Оюун тєгєлдєр їнэхээр авшиг авбаас


Тєгсгєлийн зэргийн йог дор


Тэр цагт савт болмуй.


Їнэхээр авшигаас холдвоос


Бїтээгч дандрын утгыг мэдэвч


Багш, шавь хоёулаа


Тэсдэшгїй их тамд одмуй хэмээн зарлигласан тул их нууц номлол бясалгалын савт болох нь асар арилсан авшиг олсонд харгалзмуй.


Авшиг нь шид бїтээлийн ёзоор нь бєгєєд тэр їгїй бєгєєс дандарын утгыг мэдээд мєр дор шамдавч ялангуяа шидийг олох їл болоод , тїїнийг эс олохын гэм эргїїгээр їл барам зарим шидийг оловч багш, шавь хоёулаа тамд одох болой.


Авшиг авах нь ч” Загарсамбарын їндсэн дандар”-аас :


Тарничин хот мандлыг їзэлгїй


Алин єєрийн йогазари хэмээгч нь


Огтргуйд нударга буулгах хийгээд


Зэрэглээний усыг уухтай адил хэмээн зарлигласны тулд урьдаар хот мандалд орж, хот мандлыг їзэх хийгээд тэндээс Ус, Титэм тэргїїтний авшигийг тєгсєєр авах хэрэгтэй болохоос, авшигийн нэгэн хэсэг хийгээд нэжгээд бурхан тэнгэрийн адистид соёрхол тєдийхєнд шїтэх нь асар арилсан авшигийг урьд авсан бєгєєс їл болох їгїй боловч анхны удаад тэр тєдийгєєр авшиг їл болох тул тєгсєєр авсан, дандрын аймгаас зарлигласан, бандид бїтээлчид бээр сайтар номлосон, лам дээдсээс зэрэгчлэнгээр дамжсан нугуудаас дандрын савт бологтун.


Тэр нь ч энэ дор Хээбазар буюу Загарсамбар мэтийн ядам бурханы авшигийг аван їйлдвээс барилдлага ихтэйн тулд сайн болой.


Хоёрдугаар ( Тангараг нугуудыг сахих хэрэгтэйг їзїїлэх ) нь






Тэр адилын асар арилсан авшиг авахын цагт лам бодисад сэлтийн ємнє, юун хэмээснийг зарлигчлангаар бїтээхээр амлан авсан тангараг санваар нугуудаа сахихын заагийг сайтар мэдэн їйлдэж, ёсчлонгоор сахих хэрэгтэй бєгєєд “Загарсамбарын їндсэн дандар”-аас:


Сайтар бясалгагч бїтээлчин бээр


Тангаргыг насад тэтгэгтїн


Тангараг доройтвоос хот мандалд


Авшиг авсан ч шид їл гармуй хэмээсэн хийгээд “Тэгш барилдахуй”-гаас


Хот мандалд эс ороод


Тангараг нугуудыг тэвчсэн


Нууцын чанарыг їл ухагчид


Бїтээвч юу ч эс бїтмїй хэмээн , хот мандалд орохуйг урьд одуулахын авшиг эс олсон хийгээд сахигдахуун тангаргаа орхисон ба зэргийн нууц оньсыг сайтар їл ухагч бээр єнєд бїтээвч хїссэн ямарваа шид їл бїтэхийг зарлигласан тул Ханьцашгїй йогийг бїтээхээр амлан аваад, ёс тїїний їндсэн уналын тоонд багтсан нугуудыг эс мэдвээс сахих їл ирэхийн тулд їндсэн хийгээд їе гишїїний тангараг цаазыг сайтар мэдэж сахих их хэрэгтэй.


Хоёрдугаар ( Ялангуяат урьд одуулахуй)






Ер урьд одуулахуйн дээд нь нийтийн мєрийг судлах хийгээд асар арилсан авшигийг олох ба їндсэн хийгээд їе гишїїний тангараг нугуудыг ёсчлонгоор сахих мєн дор, Гїрї йог хийгээд Базарсадын урилга бясалгал, мандал єргєх тэргїїтэн ч тарнийн суртахууныг сахихын дотор багтах мєн.


Гэвч лам нарын гарын авлагаас тэдгээрийг тусад нь гаргасан мэтээр номлохуй дор хоёр:


1. Хилэнц тїйтгэрийг арилгагч Базарсадын урилга бясалгал їйлдэх


2. Адистид оруулахын тулд Гїрї йог бясалгаж тахих болой


Анхдугаар нь :


Эхлээд чухаг дээд гурав ( Бурхан, Ном, хувраг ) дор оюунаа даатгахын аврал одуулахуйг їндэс лїгээ холин магадтай їйлдэгтїн.


Єєрєє сансрын далайд унасан ямарчлан, бусад амьтныг ч адил дор їзээд, тэдгээрийг єєрийн эх мєн хийгээд эх болохын цаг тутамдаа тусыг бїтээн, хорлооыг арилгасан их ачтай тул ачийг нь хариулахын бат оюуныг їїсгэж, тэндээс тэдгээрийн амгалангаар їгээгїйрсний ёс хийгээд зовлонгоор нэрвэгдсэний ёсыг ч санаад, тэдгээрийг яав ч би бээр амгалан бїгдээрэн дор байгуулах хийгээд зовлон бїгдээрэнгээс гэтэлгэн їйлдсїгэй хэмээхийн хатуу хїслийг їїсгэгтїн.


Тэндээс тэрхїї хоёр тусыг тєгсєгн бїтээгч нь гагцхїї бурхан мєн дор їзэж, тэдгээрийн тулд бурхаынг олохыг хїсэхийн оюун дор чанд хату урвуулахын їїднээс бодь сэтгэлийг їїсгэгтїн.


Тэр адилын бурханыг олохын тулд мєр їїн дор суралцсугай хэмээн, мєр дор шїтэхийн бат тангараг дахин дахин їйлдэгтїн.


Тэр ч “Зїрхний чимэг”-ээс:


Бурхан бїхний гагцхїї бие


Цагаан лянхуа, сарын тєвд


Очир, хонх, чимгээр чимсэн


Базарсад дор сайтар зориод


Зуун їсэгтийг зан їйлчлэн


Хорин нэг нэжгээд толвоос


Унал тэргїїтнийг адистидлэж


Арвидахуй дор нь їл одуулахыг


Дээд бїтээлчид номлосны тулд


Хувийн завсарт бясалган їйлд


Нэгэн бум урих болвоос


Асар арилсан чанарт болмуй хэмээн, хувийн завсар дор Базарсад бясалгаж, зуун їсэгийг хорин нэг нэжгээд тасралтгїй тоолвоос унал їл арвидах хийгээд нэгэн бум уриваас гэм арилан дээдийг бїтээхийг зарлигласан тул тйинхїї їйлдэгтїн хэмээн зарлигласанчлан , тэрхїї хоёр хэргийн тулд Базарсадын урилга бясалгалыг їйлдэгтїн.


Тїїний бясалгалын зэрэг нь: Єєрийн оройд Бам-аас цагаан лянхуа, А-гаас саран хот мандлын дээр, Хум-аас таван їзїїрт цагаан очирын хїйсэнд Хум-аар бэлгэдсэн.


Тїїнээс гэрэл цацран хоёр тусыг їйлдээд, янагш хураагдах огоот болсноос Базарсад, лагшингийн єнгє цагаан, баруунд очир, зїїнд хонх барьснаар Очирсайрхагч эх, цагаан, бєгтєр тонгорог, гавал аяга барьсныг тэвэрсэн, эрдэнэсийн чимэг элдвээр чимсэн, лагшин найрхаг лугаа тєгссєн, очирын завилгаагаар суусныг їїсгээд, тїїний зїрхэнд сарны дээр цагаан Хум сана.


Тїїнээс гэрэл цацран єєртэй адил Занаасадыг залаад, таван тахилаар тахилаа.


“Заа Хум Вам Хо”-гоор ирїїлэх, оршуулах, хїлэх , баясгахыг їйлдлээ.


Бас зїрхний Хум- аас гэрэл ацаран Авшигийн тэнгэр нугуудыг залаад, тахилаар тахиж: “Хамаг Тїїнчлэн ирэгсэд бээр илт авшиг єгєн соёрх” хэмээн єчсєнєєр Тїїнчлэн ирэгсэд бээр илт авшиг єгєн соёрх” хэмээн єчсєнєєр Тїїнчлэн ирсэн нугууд авшиг єгєхийн таалал зохиогоод, эх нугууд нь бэлгэ билгийн рашаанаар дїїргэсэн эрдэнийн хумх барьж:


“Ямар мэт мэндэлсэн...” тэргїїтэн хийгээд “Ом Сарва Дата Гада Авихэ Гада Самаяа Шри –еэ Хум” хэмээхээр авшиг єглєє.Бие бэлгэ билгийн рашаанаар дїїрлээ.Агчованигаар тэргїїнээ чимлээ хэмээн сана.


Тэндээс гурван їїдний ихбишрэлээр: “ Ялж тєгс нєгчсєн Базарсад, над лугаа сэлт хамаг амьтны хилэнц тїйтгэр хийгээд тангаргын доройтол бїхнийг арилган соёрх” хэмээн єчсєнєєр зїрхний Хум-аас гэрэл цацран хамаг амьтан дор тусаад, тэдгээрийн хилэнц тїйтгэр, гэм унал бїгд ариллаа.Арван зїгийн бурхан хєвгїїд лугаа сэлт бїхэн дор тахил єргєлєє.Тэдгээрийн лагшин , зарлиг, таалал, эрдэм, їйлс бїгд гэрлийн байдлаар хураагдаж, зїрхний Хум дор шингэснээр сїр жавхлан хийгээд чадал хїчин хотол чуулган болоснд сана.


Хум-ыг тойрон: “Ом Базар Хэруга Самаяа Ману Балаяа Хэруга Дэнова Диста Дидо Мэвава Судо Хояа Мэвава Суво Хояа Мэвава Ану Рагдо Мэвава Сарва Сиди Мэвра Яца Сарва Гарма Сузамэ Зидам Шири Ям Гїрї Хум Ха Ха Ха Ха Хо Вара Вана Базар Хэруга Мамэ Мунза Хэруга Вава Маха Самаяа Садун Аа Хум Пад” хэмээх тарни эргэлдсэнд зорин тоолсноор їр їсэгнээс гэрэл цацран, амьтны хилэнц тїйтгэр ариллаа.Бурхан хєвгїїд сэлт дор тахил санаанд багташгїйг єргєлєє.Лагшин, зарлиг, тааллын адистид бїхэн хураагдаж, їр їсгэн дор шингэлээ.Їр їсэгнээс цагаан рашаан гаран Эцэг, Эх барилдсаны завсраас бууж, єєрийн оройн Эсїрийн нїхээр ороод, гурван їїдний хилэнц тїйтгэр бїхэн эрхтний їїд хийгээд шар їсний нїхээр хав харласаар гарлаа.Хилэнц тїйтгэр арилан ариллаа.Бие бэлгэ билгийн рашаанаар дїїрлээ.єєр бусад хамаг амьтанд онол хийгээд эрдэм тєрлєє хэмээн санаж тоол.


Хувийг дуусгахын ємнє дєрвєн хїчний наманчлал їйлдээд, хилэнц тїйтгэрийн гурван зїйл зоригдолгїйд санаж:


“ Би бээр эс мэдсэн мунхагаар


Тангаргаас харшлан доройтсоныг


Лам Итгэл авран зохиогтун


Эрхин Очир баригч


Их нигїїлсэхїйн мєн чанарт


Амьтны эрхин намайг аврагтун” хэмээн єчсєнєєр Базарсадын амнаас: “ Язгууртаны хєвгїїн ээ.Чиний хилэнц тїйтгэр хийгээд тангаргын доройтол бїхэн ариллаа.”хэмээн зарлиглаад , єєрт шингэснээр єєрийн гурван їїд лугаа Базарсадын лагшин, зарлиг, таалал ялгалгїй болсонд сана.


Буяны ёзоороо зориулах хийгээд ерєєл талбигтун. ........


“Íàðîâàãèéí çóðãààí íîìûí õºòºëáºð” Áîãä Çîíõîâ 2009 îí.íîìíîîñ àâàâ.